Trong lịch sử Việt Nam, sự chia cắt cũng đã từng xảy ra như thời Đàng Ngoài - Đàng Trong kéo dài hơn 100 năm, bắt đầu từ thế kỷ XVI, nhưng có lẽ, thấm đẫm nỗi đau dân tộc nhất là sự chia cắt khi Hiệp định Giơ-ne-vơ (20/7/1954) được thực hiện. Theo hiệp định, đất nước Việt Nam chia thành 2 miền Nam - Bắc, lấy vĩ tuyến 17 làm ranh giới quân sự tạm thời. Tuy nhiên, Mỹ thay Pháp nhảy vào Việt Nam, lập nên chính quyền tay sai Việt Nam cộng hòa và cùng nhau vi phạm Hiệp định Giơ-ne-vơ. Trong bài viết đăng trên Báo Tuổi trẻ nhân kỷ niệm 60 năm ngày ký kết hiệp định này, nguyên Phó Thủ tướng Vũ Khoan khẳng định: “Hội nghị Genève về Đông Dương xuất phát từ nhu cầu của các nước lớn”. Bởi vậy, việc giải phóng miền Nam không chỉ có ý nghĩa đánh đuổi ngoại xâm mà quan trọng hơn là tránh cho một sự chia cắt lãnh thổ, hình thành quốc gia, là tiếng nói đanh thép chứng tỏ lập trường nhất quán của Việt Nam đối với lãnh thổ của mình, qua đó, gửi thông điệp có giá trị lịch sử đến các nước lớn trên thế giới.

Trước sự tác động của các nước lớn, đồng bào Việt Nam chỉ cách nhau hai bên bờ sông Bến Hải bỗng dưng bị phân cách, chia rẽ. Rất nhiều người vượt biên bị giặc bắt, tra tấn, giết hại đã phản ánh nỗi đau giày xéo trong trái tim mỗi người. Khát vọng về sự hợp nhất khôn nguôi đã nung nấu thành sức mạnh, bất chấp các thủ đoạn tàn bạo của kẻ thù.

Người dân chào đón xe tăng quân Giải phóng tiến vào Sài Gòn vào ngày 30/4/1975. Ảnh: TTXVN

Nỗi đau chia cắt và khát vọng thống nhất hiển hiện rõ nét trong nỗi niềm của lãnh tụ Hồ Chí Minh. Chẳng phải ngẫu nhiên, đầu Xuân 1955, cây vú sữa do đồng bào miền Nam gửi tặng Bác lại được trồng trong vườn Phủ Chủ tịch. Bác luôn dành thời gian buổi sáng và sau ngày làm việc buổi chiều để chăm tưới cho cây vú sữa. Năm 1958, khi Bác chuyển về ở và làm việc tại nhà sàn, Người gợi ý chuyển cây vú sữa trồng cạnh để hàng ngày Bác được nhìn thấy quà của miền Nam, được gần đồng bào chiến sĩ miền Nam thân yêu. Năm 1962, Bác tiếp đoàn đại biểu Mặt trận Dân tộc giải phóng miền Nam Việt Nam do Giáo sư Nguyễn Văn Hiếu dẫn đầu ra thăm miền Bắc. Xúc động nhận những món quà của đồng bào miền Nam, Người đặt tay lên trái tim mình và nói: “Miền Nam yêu quý luôn ở trong trái tim tôi”. Năm 1965, đoàn các anh hùng dũng sĩ miền Nam ra thăm miền Bắc, cả đoàn chạy ùa lại ôm lấy Bác trên đường Xoài Phủ Chủ tịch. Những giọt nước mắt sung sướng vỡ òa. Bác âu yếm nhìn các anh hùng dũng sĩ và nói: “Bác mong các cháu lắm, Bác nhớ đồng bào miền Nam lắm! Sao các cháu lại khóc? Bác cháu ta gặp nhau thì phải vui lên chứ?”.